"Wody z chłodnych źródeł i migotliwe minerały". Sztuka pogranicza.
Program Miejskiego Ośrodka Kultyry Sportu i Rekreacji uzyskał dofinansowanie ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach Programu kulturalnego polskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej 2025 w ramach programu dotacyjnego SYNERGIE. Został zakwalifikowany do grona 71 wniosków, wyłoniony spośród 380 nadesłanych aplikacji.
Jego realizacja na terenie Chełmka rozpoczyna się 14 lutego i potrwa do ostatnich dni czerwca 2025 roku.
Tytuł "Wody z chłodnych źródeł i migotliwe minerały". Sztuka pogranicza, zaczerpnęliśmy z pierwszych strof wiersza Zbigniewa Macheja pt. "Sady w lipcu", odczytując w nim metaforę kulturowego bogactwa polsko – czesko – słowackiego pogranicza i sąsiedztwa. W programie odnieśliśmy się do rewolucyjnych zmian historii Chełmka, wynikajacych z powstania w latach trzydziestych XX wieku pierwszej w Polsce fabryki obuwia światowego koncernu Bata. Czeski wizjoner i przemysłowiec, nadał niewielkiej miejscowości modernistyczny rytm przemian i rozwoju w duchu miedzynarodowej wymiany myśli, technologii i stylu zycia. Geograficzczna, historyczna i duchowa bliskość narodów i społeczności, w naturalny sposób wyznacza nam potrzebę kulturalnej wymiany, współpracy i współistnienia. Efektem współpracy z środowiskami twórczymi bedzie cykl wydarzeń artystycznych i działań warsztatowych, łączących literaturę, muzykę, film, sztuki wizualne z miejscowymi tradycjami kulturowymi. Artystycznym prezentacją młodych oraz uznanych twórców z Czech, Polski i Słowacji, towarzyszyć będzie warsztatowe laboratorium, pracujące z potomkami czeskich i słowackich budownichych i twórców modernistycznego Chełmka z lat trzydziestych XX wieku.
Program tworzy pięć bloków cyklicznych zdarzeń oraz działań warsztatowych ukazujących, bogactwo, specyfikę oraz wspólne przenikanie sztuki współczesnej i kultury czeskiego, polskiego
i słowackiego pogranicza. Związki naszej miejscowości z sąsiadującymi regionami i państwami miały i mają znaczący wpływ na jej historię i obecny kształt. Czescy, słowaccy i polscy twórcy przemysłowego imperium "Baty", wyzwolili energię przemian i nowoczesności. Ta z kolei wpłynęła na społeczną otwartość, wrażliwość i kreatywność. Zatem przedstawiany program możemy uznać za kontynuację wcześniejszych, podobnych inicjatyw ukazujących kulturę sąsiadujących państw. Nawiązanie partnerskiego kontaktu ze słowackim stowarzyszeniem
"Za trvalo udržateľný rozvoj", jest kolejną, miejmy nadzieję udaną próbą, umożliwienia chełmeckiej publiczności, kontaktu z kulturą sąsiadów.
„Miłość, dialog i empatia” - spotkanie z Lukášem Klebercem. Klaud Machej, kulturoznawca, tłumacz, kongnitywista krzewiciel polsko – czesko – słowackiej współpracy, przeprowadzi rozmowę z młodym wyróżniającym się multiartystą. Kleberc zaistniał na firmamencie czeskiej sztuki, jako wyrazisty kontestator zastanych struktur i orędownik działań na rzecz zatrzymania katastrofy klimatycznej. Spotkanie zakończy koncert muzyki elektronicznej w wykonaniu Kleberca, oraz pokaz jego realizacji plastycznych.
"Balans na krawędzi" – cykl czterech performatywnych spotkań - spektakli, łączących literaturę, poezję, muzykę i sztuki wizualne. Akces do udziału w programie przyjęli młodzi oraz już uznani twórcy sąsiadujących krajów. Cykl otworzy spotkanie z Urszulą Honek i Karolem Maliszewskim.
Poetyckiemu wystąpieniu towarzyszyć będzie koncert w wykonaniu Romana Odoja oraz wizualizacje stworzone z prac Marka Kusia. W kolejnych spotkaniach będą uczestniczyć między innymi: Joanna Oparek – poezja, Lenka Kuhar Daňhelová – poezja, Zbigniew Machej – poezja, Marcin "Cozer" Markiewicz – muzyka, Ivo Sumec – sztuki wizualne, Radek Kobierski – poezja, John Lecter - muzyka, prof. Sybilla Skałuba – sztuki wizualne. Julia Fiedorczuk – poezja, Karol Maliszewski – poezja, Małgorzata "Tekla"Tekiel – muzyka.
"Źródła" - cykl trzech koncertów muzycznych w wykonaniu młodych artystów, poszukujących archetypicznych symboli, znaczeń i inspiracji w przenikaniu kultur.
W zrewitalizowanej przestrzeni dworca kolejowego "Chełmek Fabryka" służącego funkcjonującej od 1856r. linii kolejowej, łączącej imperium dawnej Galicji, wystąpi Martin Dytko. Czeski muzyk, kompozytor i poeta jest przedstawicielem młodej ostrawskiej sceny ambientowej. W przestrzeniach dawnej kantyny fabryki "Bata" wystąpi duet wokalny-handpanowy „Braska” - Aśka Mosca Markosca i Michał Misza. Koncertową triadę zakończy występ Barbory Sáry. Wokalistka, kompozytorka i performerka, należy do czołówki młodej czeskiej sceny muzycznej.
"Ekotopfilm" - cykl czterech spotkań dla dzieci, młodzieży i dorosłych z projekcjami najbardziej wartościowych filmów, nagrodzonych i wyróżnionych na Festivalu Ekotopfilm w Bratysławie. Ideą słowackiego festiwalu jest ukazanie przez artystów z całego świata, zdecydowanych postaw wobec globalnych zjawisk niszczenia naturalnego środowiska. Ten rodzaj sztuki zaangażowanej ma szczególne znaczenie w naszej miejscowości. Ceną rozwoju przemysłu obuwniczego w Chełmku, jest znaczące skażenie środowiska. Pokazom filmów będą towarzyszyć warsztaty animacji rysunkowej i spotkania z twórcami festiwalu. Cykl zakończy prezentacja działalności stowarzyszenia "Za trvalo udržateľný rozvoj", partnera programu.
„Laboratorium pamięci”- cykl dwóch spotkań warsztatowych, dr. Bożena Pactwa, socjolożka związana z Uniwersytetem Śląskim w Katowicach, spotka się z mieszkającymi w Chełmku potomkami czeskich i słowackich twórców fabryki i przemysłu obuwniczego.
Celem będzie wspólne badanie i doświadczanie kulturowych procesów wtórnej pamięci.
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach Programu kulturalnego polskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej 2025 w ramach programu dotacyjnego SYNERGIE
ANG
"Wody z chłodnych źródeł i migotliwe minerały". Sztuka pogranicza.
The program of the Municipal Center for Culture, Sports, and Recreation has received funding from the Minister of Culture and National Heritage as part of the cultural program of Poland's presidency in the Council of the European Union 2025, under the "SYNERGIE" grant program. It has been selected among 71 projects out of 380 submitted applications.
Its implementation in Chełmek will begin on February 14 and run until the last days of June 2025.
The title "Wody z chłodnych źródeł i migotliwe minerały". Sztuka pogranicza is derived from the first stanzas of Zbigniew Machej's poem titled "Sady w lipcu" (Orchards in July), interpreting it as a metaphor for the cultural wealth of the Polish-Czech-Slovak borderland and neighboring regions. The program refers to the revolutionary changes in the history of Chełmek, resulting from the establishment of the first Bata shoe factory in Poland in the 1930s. The Czech visionary and industrialist infused this small town with a modernist rhythm of transformation and development in the spirit of international exchange of ideas, technologies, and lifestyle. The geographical, historical, and spiritual closeness of the nations and communities naturally leads to a need for cultural exchange, cooperation, and coexistence.
The outcome of collaboration with creative communities will be a series of artistic events and workshops that combine literature, music, film, visual arts, and local cultural traditions. The artistic presentation of young and recognized creators from the Czech Republic, Poland, and Slovakia will be accompanied by a workshop laboratory working with descendants of Czech and Slovak builders and creators of modernist Chełmek from the 1930s.
The program consists of five cyclical blocks of events and workshop activities that showcase the richness, specificity, and mutual influence of contemporary art and the culture of the Czech, Polish, and Slovak borderlands. The connections of our town with neighboring regions and countries have had a significant impact on its history and current shape. Czech, Slovak, and Polish creators of the "Bata" industrial empire unleashed the energy of change and modernity, which in turn influenced social openness, sensitivity, and creativity. Therefore, the presented program can be considered a continuation of earlier, similar initiatives showcasing the culture of neighboring countries. The establishment of a partnership with the Slovak association "Za trvalo udržateľný rozvoj" is another, hopefully successful attempt to enable the Chełmek audience to engage with the culture of our neighbors.
„Miłość, dialog i empatia” (“Love, Dialogue, and Empathy”) – Meeting with Lukáš Kleberc
Klaud Machej, a cultural scientist, translator, and cognitive scientist who promotes Polish-Czech-Slovak cooperation, will lead a conversation with the young and outstanding multi-artist Lukáš Kleberc. Kleberc has emerged on the Czech art scene as a prominent critic of established structures and an advocate for actions to prevent the climate catastrophe. The meeting will end with an electronic music concert by Kleberc, along with a showcase of his visual art.
"Balans na krawędzi" ("Balance on the Edge") – A series of four performative meetings/performances combining literature, poetry, music, and visual arts.
Young and already recognized creators from neighboring countries have agreed to participate in the program. The series will open with a meeting featuring Urszula Honek and Karol Maliszewski.
The poetic performance will be accompanied by a concert by Roman Odoj and visualizations created from the works of Marek Kuś. Later meetings will feature: Joanna Oparek (poetry), Lenka Kuhar Daňhelová (poetry), Zbigniew Machej (poetry), Marcin "Cozer" Markiewicz (music), Ivo Sumec (visual arts), Radek Kobierski (poetry), John Lecter (music), Prof. Sybilla Skałuba (visual arts), Julia Fiedorczuk (poetry), Karol Maliszewski (poetry), Małgorzata "Tekla" Tekiel (music).
"Źródła" ("Sources") – A series of three musical concerts performed by young artists searching for archetypical symbols, meanings, and inspirations in the intersection of cultures.
In the revitalized space of the "Chełmek Fabryka" train station, which has been part of the railway line connecting the former Galician empire since 1856, Martin Dytko will perform. Dytko, a Czech musician, composer, and poet, is a representative of the young Ostrava ambient scene. In the spaces of the former Bata factory canteen, the vocal-handpan duo "Braska" – Aśka Mosca Markosca and Michał Misza – will perform. The concert series will conclude with a performance by Barbora Sáry, a vocalist, composer, and performer from the forefront of the young Czech music scene.
"Ekotopfilm" – A series of four meetings for children, youth, and adults with screenings of the most valuable films, awarded and recognized at the Ekotopfilm Festival in Bratislava.
The idea behind the Slovak festival is to present, through the work of artists from around the world, firm stances on global phenomena threatening the natural environment. This form of engaged art holds particular significance in our town. The cost of industrial footwear development in Chełmek has been significant environmental pollution. The film screenings will be accompanied by animation workshops and meetings with festival creators. The series will conclude with a presentation of the activities of the "Za trvalo udržateľný rozvoj" association, a program partner.
„Laboratorium pamięci” ("Memory Laboratory")s – A series of two workshop meetings with Dr. Bożena Pactwa, a sociologist affiliated with the University of Silesia in Katowice, who will meet with the descendants of Czech and Slovak creators of the footwear factory and industry in Chełmek.
The goal will be to collectively explore and experience the cultural processes of secondary memory.
Co-financed by the Minister of Culture and National Heritage as part of the cultural programme of the Polish presidency of the Council of the EU in 2025 under the SYNERGIE grant programme.
