Plenerowa ekspozycja obiektów militarnych z okresu II wojny światowej. Schrony „Luftschutz-Splitterschutzzelle” z terenów Chełmka.

Kamionka - outdoor shelter exhibition (Tłumaczenie: Marcin Kubas /Student I roku Filologii Angielskiej, PWSZ w Oświecimiu) (Tłumaczenie: Marcin Kubas /Student I roku Filologii Angielskiej, PWSZ w Oświecimiu)

Niemieckie budowle militarne typu „Luftschutz-Splitterschutzzelle” pochodzą z terenów Chełmka. W okresie okupacji niemieckiej rozmieszczone były w strategicznych punktach fabryki obuwia i kolonii pracowniczej. Do obecnych czasów zachowało się dziewięć obiektów, osiem w miejscu obecnej ekspozycji, jeden w lesie „Gruszka”.

Schrony zostały wykonane z nakazu okupanta w miejscowym zakładzie betoniarskim rodziny Szymutków. Przeciwlotnicze komórki ochrony przed odłamkami (Luftschutz-Splitterschutzzelle) nie służyły do walki, lecz dawały schronienie osobom, których służba wymagała przebywania na otwartym terenie podczas nalotów (strażnikom, kolejarzom, energetykom, itd). Poziome szpary w betonowych skorupach nie służyły jako luki strzelnicze, umożliwiały jedynie obserwację terenu. 

Z zachowanego niemieckiego planu oraz relacji świadków wynika, że na terenie fabryki obuwia i osiedla pracowniczego rozmieszczonych było około czterdziestu schronów.

W okresie powojennym z determinacją usuwano je z miejskiego krajobrazu. Ich solidna konstrukcja opierała się próbom kruszenia za pomocą młotów. Naoczni świadkowie twierdzą, że palono w ich wnętrzach ogniska, a rozgrzane ściany polewano zimną wodą. Te zmagania przynosiły również niewielkie rezultaty. Ostatnie sztuki zachowały się dzięki temu, że postanowiono je usunąć z miasta przy pomocy dźwigów i ciężarówek.

W 2016 roku Miejski Ośrodek Kultury Sportu i Rekreacji w Chełmku przystąpił do w programu Fundacji im. Stefana Batorego „Masz Głos” by wspólnie z partnerami zachować osobliwe cmentarzysko. W 2017 roku zostały podjęte starania o wpisanie obiektów do gminnej ewidencji zabytków jako świadectwa lokalnego dziedzictwa historycznego i sztuki budowlanej. Ekspozycja w naturalny sposób zachowuje dramaturgię przypadkowej przestrzennej kompozycji. Ukazuje również procesy oddziaływania leśnego środowiska i sił natury na historyczną substancję.
Pomysłodawcą i realizatorem projektu jest Miejski Ośrodek Kultury Sportu i Rekreacji w Chełmku.

Partnerzy:
Fundacja Stefana Batorego, Stowarzyszenie „Homo Faber”, Andrzej Saternus Burmistrz Chełmka, Gmina Chełmek, Miejski Zakład Gospodarki Komunalnej w Chełmku, Lasy Państwowe Nadleśnictwo Chrzanów, Koło Miejskie PTTK w Chełmku, Tygodnik Ziemi Chrzanowskiej „Przełom”, Gazeta Krakowska, Stowarzyszenie „Auschwitz Study Group”
Klub Miłośników Ziemi Chełmeckiej

Opracowanie graficzne – Karolina Gorczyńska
tekst i koncepcja ekspozycji - Waldemar Rudyk,
konsultacja historyczna – Piotr Sworzeń,
tłumaczenie - Iga Bunalska,
archiwalne zdjęcia – zbiory cyfrowe MOKSiR.

➡ Plenerowa ekspozycja obiektów militarnych z okresu II wojny światowej. Schrony „Luftschutz-Splitterschutzzelle” z terenów Chełmka
➡ Otwarcie plenerowej ekspozycji schronów
➡ Akcja sprzątanie lasu Kamionka
➡ Bunkry w Chełmku II